ԹՈՂԱՐԿՈՒՄ 39-ՐԴ. ՀԱՑ ՈՒ ԹՈՒՅՆ

Վիդեո: Դիտել այստեղ:

Երբ միայն երեք օրից հայտնի դարձավ Նուբարաշենի թունավորման մասին, Հատուկ Ռեպորտաժն այնտեղ էր հենց առաջին պահից: Ինչու թունավորվեցին մարդիկ, և ինչի մասին է լռում Հայջրմուղը: Պատմում են նախկին աշխատակիցները: Եվ արդյոք այն չի սպառնում ավելի մեծ աղետով: Մթերք, որ սպառում ենք, սնունդ, որ վաճառում են: Ինչպես է արտադրվում այսօր սննդամթերքը: Ինչպես է վաճառվում: Ու ինչու է ամեն ինչ այդքան աղետալի: Հատուկ Ռեպորտաժի` հանրային հետաքրքրության թողարկումներից: Թունավորումների, թունավոր սննդի և օրգանիկ մթերքի մասին:

Արտակ Ալեքսանյան– Մի քանի շաբաթ առաջ Նուբարաշենում զանգվածային թունավորում էր: Հավանական ու հնարավոր վարկածը` խմելու ջրի հետ խառնվել էր կոյուղաջուրը: Արդյունքում մի քանի տասնյակ մարդ թունավորվել էր, հնարավոր ախտորոշումը դեզինտերիա: Հայջրմուղը ձեռնպահ է մնում մեկնաբանել որևէ վարկած: Ընդհանրապես, վերջին հինգ տարում մեր երկրում գրանցվել է թունավորման հինգ զանգվածային դեպք: Տիգրան Զարեյանն ուսումնասիրել է հենց այդ հինգ դեպքերը` պարզելու ինչպես պատահեց, որ չմարսեցին միասին:

Տիգրան Զարեյան– 2007թ. հունիսն էր: Մարիամը դառնում էր 6 տարեկան: Որոշեցին հենց մանկապարտեզում նշել ծննդյան տարեդարձը: Մարիամի 6-րդ տարեդարձից ուղիղ 6 ժամ անց ուրախ ավանդույթը վերածվեց արտակարգ իրավիճակի: Երեխաները թունավորվել էին: 28-ն էլ թունավորված էին: Կարճ ժամանակում բժիշկները հայտարարեցին` թունավորումը տոնական տորթից է:

-Մեղքի չափաբաժին ունեցել եմ, որ տորթը ընդունել ենք և չենք հարցրել որտեղից է և ով է բերել,- խոստովանում է մանկապարտեզի տնօրեն Սաթիկ Ղուկասյանը:

2005-ից մինչև 2010թ. Հայաստանում գրանցվել է սննդային զանգվածային թունավորման 9 դեպք` 238 տուժածով:

2010-ի օգոստոսի 19-ն էր: Հրազդանի կիրճում գտնվող Գեղամա ռեստորանում նորապսակները նշում էին իրենց նոր կյանքի նոր օրը: 21:30-ին ահազանգ ստացվեց, որ սննդային թունավորման նախանշաններով 41 մարդ տեղափոխվել է հիվանդանոց: Թունավորումը հավի մսով, սնկով ու մայոնեզով աղցանի պատճառով էր. պնդում են Առողջապահության նախարարությունում: Սակայն աղցանները չարյաց փոքրագույնն են: Ամենուր վաճառվում է սնունդ: Կարկանդակներից, փքաբլիթներից մինչև քաբաբ ու շաուրմա: Խոհանոցային պայմանները չեն համապատասխանում հիգիենայի պահանջներին:

– Համաձայն կառավարության որոշման` 70 մլն-ից ցածր շրջանառություն ունեցող կազմակերպությունները ընթացիկ տարում ազատվում են տեսչական ստուգումներից: Այս առումով այս պայմաններում վերահսկողություն իրականացնելը դառնում է անհնարին,- նկատում է Պետհիգիենիկ հակահամաճարակային տեսչության գլխավոր մասնագետ Լևոն Թուխիկյանը:

Սննդի անվտանգության վերահսկողությունը իրականացնում էր առողջապահության նախարարությունը: Հետո գյուղ նախարարության բաժիններից մեկը: Հիմա` մոտ երեք ամիս, Գյուղնախարարության սննդի անվտանգության ծառայությունը: Մեր թիմը նկարահանում էր այս ռեպորտաժը, երբ ահազանգ ստացանք, որ Նուբարշենում զանգվածային թունավորումներ են սկսվել: Բնակիչները պնդում են, որ ջրատար համակարգում վթար է եղել: Մենք անմիջապես զանգահարեցինք <<Երևան ջուր>> ՓԲԸ: Պարզվեց, որ ստիպված են եղել անջատել Գառնու պոմպակայանի հոսանքը, և բնակիչներն էլ մնացել են ինքնահոս ջրի հույսին: Շտապ օգնության մեքենաները չէին հասցնում փոխարինել միմյանց: Կտրուկ վատանում էր ծերերի ու երեխաների առողջական վիճակը: Ինֆեկցիոն հիվանդանոցի բուժասենյակները լեցուն էին թունավորվածներով:

– Շատ նման է դիզենտերիայի,- հենց սկզբից ասաց ՀՀ գլխավոր ինֆեկցիոնիստ Արա Ասոյանը:

Գործը հետաքննում է Գլխավոր դատախազությունը: Եթե պարզվի, որ թունավորումը ջրից է եղել, Երևանջուրը պարտավոր կլինի բնակիչներին փոխհատուցել նրանց կրած վնասները: Բոլոր թունավորվածների վիճակն այժմ կայուն է, տուժածներն աստիճանաբար ապաքինվում են:

Արտակ Ալեքսանյան– Եթե ջրմուղի նախկին աշխատակիցները զգուշացնում են հնարավոր նոր զանգվածային թունավորումների մասին, ապա գրեթե նույն ծավալի աղետ են կանխատեսում Գյուղնախարարության նախկին աշխատակիցները: Դեռ անցած տարեվերջին կառավարության որոշմամբ լուծարվեց Գյուղնախարարության սննդամթերի անվտանգության և անանսաբուծական պետական տեսչությունը: Որպես իրավահաջորդ ձևավորվեց Սննդի անվտանգության պետական ծառայությունը: Պարզ է, որ առանց պրոֆեսիոնալ տեսուչների, սննդի շուկան կարող է վերածվել քաոսի, ավելի թունավոր քաոսի: Սա լրագրողական չափազանցություն չէ, դժբախտաբար սա իրականություն է: Համոզվեք ինքներդ: Ուսուամնասիրությունը` Արաքս Թադևոսյանի:

Արաքս Թադևոսյան– Վերջին ժամանակներում մսի շուկայում կրքերը բորբոքված են, շուկայում վաճառվող միսն անմխիթար պայմաններում է պահվում: Գյուղատնտեսության մասնագետներն ահազանգում են, մինչև շուկա հասնելը միսը չի անցնում ստուգման բոլոր ճանապարհները:

Գումի շուկայի մսի պասաժներից լաբորատոր զննության հանձնվել է 31 նմուշ, որոնցից 30-ում հայտնաբերել են նորմայի խախտումներ` մարդու առողջության համար վտանգավոր աղիքային ցուպիկի առկայություն: Գումի ու Նորքի զանգվածի շուկաներում արգելեցին մսի վաճառքը մինչև սանիտարական պայմանների ապահովումը: Սառնարան, սալիկապատ հատակ, տաք և սառը ջուրն արդեն պարտադիր պահանջ են:

Արև, մաքուր օդ, զուլալ ջուր, ահա որակյալ կաթ ստանալու երեք գլխավոր պայմանները: Հայաստանի բարձրադիր գոտիներում` Լոռիում, Շիրակում գոնե այդ պայմանները կան, բայց միևնույնն է մեր կաթնամթերքից գոմի հոտ է գալիս, ասում են համտեսող եվրոպացիները: Մալականները Հայստանից մեկնել են, իրենց հետ տանելով իրենց մաքրասիրությունն ու անասնապահության կուլտուրան: Հայ գյուղացին կովին մաքուր չի պահում, նախ չգիտի թե դա ինչպես է պետք անել: Գոմերը փակ են, հատկապես ձմռան ամիսներին, երբ կովերը դուրս չեն գալիս արոտավայր, օդն անտանելի է գոմերում, իսկ առանց հիգիենայի անարատ կաթի մասին խոսելն անիմաստ է:

– Մենք չգիտենք, թե կովերի գլխաքանակի որ մասն է մաստիտով հիվանդ, դա բերում է նրան, որ անորակ կաթ է կթվում, ու այդ անորակ կաթը գալով արտադրամաս, ու ինչքան էլ արտադրողները ներդրումներ անեն տեխնոլոգիաների մեջ, եթե մաստիտով հիվանդ է կովը, բարձրորակ արտադրանք ստանալ չի հաջողվի,- ասում է <<Ագրոբիզնեսի և գյուղի զարգացման կենտրոն>> հիմնադրամի տնօրեն Գագիկ Սարդարյանը:

Պանիր արտադրող խոշոր ընկերությունների արտադրանքը 6 ամիս առաջ մի լավ զննեցին ու հայտնաբերեցին և’ աղիքային ցուպիկ, և’ տեխնոլոգիական խախտումներ: Թույլատրելի 5 մանրէի փոխարեն նույնիսկ 100-ից ավելի մանրէ` պանիրների մեջ: Իսկ դա նշանակում է, որ սանիտարական պայմանները չեն պահպանվում: Այսօր քիչ են պանիր արտադրող այն ըկերությունները, որոնք կաթը պաստերիզացնում են: Ու քանի որ արտադրողի բարեխղճության մասին այս դեպքում խոսելն անիմաստ է, մնում է գործի դնել սպառողի սուր աչքն ու զգոնությունը:

Արտակ Ալեքսանյան– Այս ռեպորտաժը պատրաստ էր, թվում էր` թողարկումը պատրաստ էր, բայց մեկ հարց մնում էր անպատասխան: Լավ, այդ դեպքում ինչպես սնվել, ինչ ուտել: Ու հենց այդ ժամանակ Արաքսը ստացավ հաջորդ հանձնարարությունը` պատրաստել ռեպորտաժ առողջարար, օգտակարար սննդի մասին: Ուսումանսիրելուց հետո պարզվեց, որ կա այդպիսի սնունդ Հայաստանում և աշխարհում` այն կոչվում է օրգանական, օրգանիկ: Մեծ հաշվով օրգանական, նշանակում է այն, ինչ մենք փորձում ենք գնել ամեն օր` բնական, նորմալ սնունդ: Ուղղակի, իսկապես բնական, օրգանական սնունդը պարզապես առանց քիմիկատների սնունդը չէ, դա հատուկ խնամքով, տեխնոլոգիայով և հատուկ հողերում արտադրված սնունդն է:

Արաքս Թադևոսյան– Հողի մշակման օրգանական մեթոդներն արդեն սկսում են հասկանալի դառնալ ֆերմերների մի փոքրիկ մասին: Պարզապես պետք է գտնել, թե ինչն է կարելի մշակել առանց մեծ ջանքի, ու առատ բերք ստանալ: Տիգրան Ղազարյանը հոր հետ գտավ ազնվամորու այն տեղական տեսակը, որը նույնիսկ ջրի պահանջ չունի, անձրևն էլ է հերիք: Գարնանը գոմաղբ են լցնում թփերի տակ, իսկ ամռանը պարզապես անցնում են թփերի միջով ու մեկ առ մեկ ոչնչացնում վնասատուներին: Տիգրանը բերքի 90 տոկոսը մթերման է հանձնում, արտահանման ծրագրեր էլ ունի, հիմա էլ անփուշ մոշի տնկիներ է բազմացնում: Քաղաքակիրթ աշխարհը գրագետ գյուղատնտեսության, առողջ ապրելակերպի ձգտումով է եկել գոմաղբով և այլ բնական ճանապարհներով հողը մշակելուն, հայ գյուղացին պարզապես այլընտրանք չունի

– Եթե լեռնային շրջաններում բերքատվությունը մի հեկտարից ընդամենը մի ցենտներ ցորեն է, դա ինչ բերքատվությւն, Հայաստանի պայմաններում օրգանականին անցումը բերքատվությունն ավելի է բարձրացնում,- ասում է <<Կանաչ արահետ >> գյուղատնտեսության աջակցության ՀԿ նախագահ Նունե Սարուխանյանը:

<<Էկոֆարմ>> տնտեսությունն է, Վանո Սարգսյանը դեռ 90-ականներին հրաժարվեց պարարտանյութից, տարիների ընթացքում հողը մաքրեց ու դարձրեց էկոլոգիապես մաքուր: Ստացավ օրգանական գյուղատնտեսական արտադրության սերտիֆիկատ: Սկսեց այգուց, այսօր արդեն ցորենի արտ ու բանջարեղենի մարգեր է մշակում:

 
– Որ շուկա չկա ձևավորված, դժվար է ռեալիզացնել որպես օրգանական մթերք, սովորականի պես է վաճառվում,- նկատում է <<էկոֆարմ>> տնտեսության տնօրեն Վանո Սարգսյանը:
 

Առայժմ ներքին շուկայում է աշխատում, բայց հիմնական հաճախորդները Հայաստանում ապրող օտարազգիներն են ` դեսպաններ, միջազգային կազմակերպությունների աշխատակիցներ: Կանաչ արահետն իր կայքի միջոցով ապրանքը վաճառում է օնլայն: Առայժմ չկան մեծ սպառման խանութներ, որտեղ առանձին դարակներում վաճառվի օրգանականը: Միայն մի խանութ կա` Գրին դեյ է կոչվում` կանաչ օր, էկոլոգիապես մաքուր մթերքը ներմուծում են եվրոպական երկրներից: Ներմուծված ապրանքի կողքին, ճիշտ է, քիչ, բայց տեղական մթերք էլ կա: Համեղ ու ոչ վնասակար հաց գտնելն էլ դժվար գործ է, սպիտակ հացը վնասակար է, սև հացն` անվստահելի:

– Սարսափելի է. ոչ քաշ, ոչ գին, ոչ բաղադրություն, որ ռժանոյ ալյուր ու ցորեն ենք ստանում, բայց ունենք հաց, որը տարբեր ներկանյութերի միջոցով են ստանում են, սև գույնի մասին է խոսքը,- պատմում է Սպառողների ազգային ասոցիացիայի նախագահ Մելիտա Հակոբյանը:
 

Օրգանական մթերքը Հայաստանում առայժմ ավելի շատ գաղափարախոսություն է, քան բիզնես: Կարենն ու իր երկու գաղափարական ընկերն էլ մի օր նստեցին, վիրավորվեցին հացի շուկայում տիրող վիճակից ու վճռեցին` սա հաց չի, որ մենք ուտում ենք: Վարձակալած փոքր սենյակ, մեկ վառարան մի քանի շարք կաղապարներ, ահա ամբողջ արտադրական ուժը: Ալյուրը աղում են այնքան, որքան այդ օրը պետք է, թխում օրը 200 հաց, 40 հատից են սկսել, Կարենը թղթաբանությամբ է զբաղվում, Տիգրանը թխում է, Աշոտն առաքում:

– Ինքը բիզնես պրոյեկտ է, բայց սոսկ դրանով չի լինի, պիտի ներքին հիմնավորումը լինի, որ աշխատացնի, մանավանդ որ էդ եկամուտ ասվածը շատ քիչ է,- ասում է օրգանիկ հաց արտադրող ընկերներից Տիգրան Աբելյանը:

Արդեն մշտական սպառողների բանակ ունեն, զանգեր են ստանում, երախտագիտության խոսքեր լսում, բայց իրենք էլ վատ սպառող չեն: