ԹՈՂԱՐԿՈՒՄ 1-ԻՆ. ՌՈՔ ԱԼԻՔ

Վիդեո Մաս 1-ին: Դիտել այստեղ: Վիդեո Մաս 2-րդ: Դիտել այստեղ: Վիդեո Մաս 3-րդ: Դիտել այստեղ: Վիդեո Մաս 4-րդ: Դիտել այստեղ:

Այլընտրանքային ռոքի աշխարհի ամենահայտնի կատարողներից Սերժ Թանկյանը վերջապես եկավ Երևան: Հատուկ Ռեպորտաժի թիմը միակն էր և նկարահանման բացառիկ իրավունքով` Թանկյանին հետևում էր ամենուր… Ինչու Թանկյանը եկավ ոչ ՎԻՊ-ով, ինչու ուշացավ համերգը, նկարահանումներ համերգից առաջ, դրա ընթացքում և հետո…. Եվ, վերջապես, հայկական ռոքի պատմությունը, որ սկսվում է 1964 թվականից… Ակադեմիական ուսումնասիրություն ավանգարդի ու երկար ժամանակ ընդհատակյա համարվող ռոքի մասին` բոլորը, հները, նորերը, հաջողակներն ու փորձարարները: Եթերաշրջանը սկսված է. թողարկում առաջին…

Արտակ Ալեքսանյան- Օգոստոսին կայացավ Սիսթեմ օֆ ա դաուն խմբի մենակատար Սերժ Թանկյանի երկար սպասված համերգը Երևանում: Թանկյանն այսօր, թերևս, աշխարհի ամենահայտնի հայն է, որին ճանաչում է աշխարհի երիտասարդությունը: Շառլին գիտեն միայն Ֆրանսիայում, Շերը` վաղուց նոր ձայնասկավառակ չի թողարկել և Վեգասում է, Անդրե Աղասին թոշակի է անցել, Էգոյանն էլ` հայտնի է միայն կինոաշխարհում: Մինչդեռ Թանկյանը իսկապես ֆենոմենալ է: Նրան գիտեն նույնիսկ ամենաարևմտյան Եվրոպայի ամենաապաքաղաքականացված իռլանդացի ու նոր զելանդացի երիտասարդները, աֆրիկացիներն ու բուլղարները: Երևանը` նրա համերգային տուրի` առաջին հայացքից սովորական, իրականում արտասովոր կանգառներից մեկն էր` 48 ժամով: Այդ մասին կասի հենց ինքը` Թանկյանը:

Արտակ Ալեքսանյան- Ռաֆֆին Դիմ քոմունիքեյշընից և Արմենը` Ֆյուջիթիվ ստուդիոյից, հետո արդեն կապացուցեն, որ լավ կազմակերպիչ են: Որ համերգային տեխնիկա կբերեն եվրոպայից, բարեհամբույր ու համբերատար կլինեն լրագրողների ու երկրպագուների հետ, որ կբավարարեն երաժիշտների ցանկացած պահանջ: Իսկ մինչև այդ ու հենց ամենասկզբից…. Մոռացել էին օդակայանում վճարել ՎԻՊ-ի համար: Հետո արդեն, Սերժը կուշանա, որովհետև մոռացել էր վիզան:

Սերժ Թանկյանի համերգը Երևանում իր եվրոպական համերգաշարի կանգառներից մեկն էր: Հայաստանից երեք օր առաջ Շվեդիայում էր, հետո` Դանիայում, Երևանից անմիջապես հետո խումբը մեկնելու էր Ռումինիա, հետո` Բուլղարիա: Թանկյանի հետ միասին Երևան էր եկել Ռոլինգ Սթոունս ամսագրի գերմաներեն տարբերակի լրագրողն ու ֆոտոթղթակիցը:

Եվ այսպես, սկսվեց: 43-ամյա Թանկյանը, Հայաստանում մնաց 48 ժամից էլ պակաս: Օդակայանից` ուղիղ հյուրանոց: Հաջորդ գործը` վաղն առավոտյան` բացառիկ հարցազրույց Հատուկ Ռեպորտաժին, հետո` մամուլի ասուլիս:

– Սկիզբը սեպտեմբերի 7-ին պիտի արձակեինք ռեքորդը, բայց մասնավոր թուղթ օգտագործում էինք, որ մեծ մասով ծառից չէ շինված, այսինքն` աղբաթղթից է, բայց պետք է սպասինք, որ այդ թուղթը պատրաստ ըլլար, որ պատրաստեինք: Ատոր համար է, բայց այո, հայկական անկախության համար ըրինք,- հարցազրույցում նշում է Սերժ Թանկյանը:

Թանկյանի մամուլի ասուլիսի մասին սկսել էին խոսել դեռ շաբաթներ առաջ: Սկզբում հարցերն էին խնդրել, հետո ասել էին` կպատասխանի այն հարցերին, որոնք կընտրի: Երկար բողոքներից հետո, սակայն, Սերժ Թանկյանը ասաց ավելին, արեց ավելին: Ասուլիսից անմիջապես հետո` ճաշ, հետո արդեն` փորձ: Փորձը տևեց ավելին, քան սպասվում էր:

– Ինձ համար կարևոր է երաժշտության միջոցով ինքս ինձ արտահայտեմ, քաղաքական հայացքներս, անձնական, տարբեր գաղափարներ` համամարդկային, աբսուրդ, գիտակցության ճիչ: Չպետք է լինի սահմանափակում: Երաժշտությունը նաև ժամանց է, բայց ինձ համար երաժշտությունը ինտուիտիվ արտահայտչամիջոց է, որ ներշնչում է բոլորին, որ տարբեր ձևերով միավորում է, ավելին քան լեզուն, տեսական կամ լեզվաբանական միտքը,- ասում է Սերժ Թանկյանը

Թանկյանի համերգին մասնակցում էր Հայաստանի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի ութ երաժիշտ: Մինչև այժմ աշխարհահռչակ երաժիշտը հայաստանյան ոչ մի կատարողի հետ չի համագործակցել: Անկեղծորեն ասում է` այն, ինչ լսել է, իրեն չի տպավորել:

Ռոք համերգները սովորաբար չեն սկսվում միանգամից հենց խմբի ելույթով: Սկզբում այդպես կոչվող` տաքացնողներն են` երիտասարդ խմբեր, որոնց հնարավորություն է տրվում ելույթ ունենալ, ջերմացնել լսարանը արդեն աստղերի համար: Թանկյանի համերգը սկսեց ՎԻԶԱ խումբը, որը մեծամասամբ բաղկացած էր հայերից: ՎԻԶԱ խմբից է նաև Ջիվան Գասպարյանի թոռը` Ջիվան Գասպարյան կրտսերը: Հետո արդեն Թանկյանի հերթն էր: Ու առաջին անգամ համերգի ժամանակ խոսեց հայերեն:

– Ինձ համար հաջողությունը ինքդ քեզ հավատարիմ լինելն է` քո երաժշտությանը, քո արվեստին, որպես մարդ: Դա ամենևին վաճառքի թվերը չեն, հատկապես, որ երաժշտական ինսդուստրիան այսօր անօրինական վաճառքի ծավալով լավ վիճակում չէ ,- հաջողության գաղտնիքներն է բացում Սերժ Թանկյանը:

Թանկյանի համերգը` սոլդ-աութ էր, այսինքն` բոլոր տոմսերը վաճառված էին: Ավելին, եկել էին նրանք, ովքեր տոմս չունեին: Ու հանգրվանել էին համերգը հեռարձակող հանրային հեռուստատեսության շարժական կայանում: Գրեթե երկուսուկեսժամանոց համերգից հետո Թանկյանը առանձին սենյակում հյուրընկալեց մի քանի հոգու,որ անձամբ էր հրավիրել ու ցանկանում էր անձամբ խոսել: Դա արդեն կեսգիշերանց էր…

– Իսկապես հրաշալի շոու էր: Արտակարգ լսարան էր, շատ սիրով ելույթ ունեցա, ամբողջ կյանքում սա կհիշեմ: Առաջին անգամ էր: Շատ յուրահատուկ էր, շատ բացառիկ: Շատ հոգնած եմ, հիմա միայն նստելու մասին կմտածեմ, որ ճիշտն ասեմ,- համերգից ոգևորված է նաև Սերժ Թանկյանը:

Թանկյանի անհավանական ռիթմերն արթնացնում են 6-րդ զգայարանը, նրա ցասումի ու հանդգնության, ինքնապահպանման ու ինքնամաքրման մեղեդին արթնացնում է այն, ինչ կուտակված է եղել: Նա դառնում է հոգու երկրորդ ձայն, հետո արդեն ունիսոն դառնում քո իսկ հոգու ճիչի հետ: Հենց այդ պատճառով, համերգը, որպես հետգրություն, ավարտվեց երգ-խորհրդանիշով` Բարի արագիլով:

–Պզտիկությունից հորս հետ կերգեի այդ երգը, միշտ կդներ: Երբ որ որոշեցինք պապայի ռեքորդը պատրաստել, բայց ես երգեցի:

Արտակ Ալեքսանյան– Թանկյանի համերգին ներկա էին ոչ միայն ռոքի սիրահարները, այլև հենց ռոքերները: Ընդունված է համարել, որ այսօր Հայաստանում թևածում է հայկական ռոքի վեցերորդ ալիքը: Հայկական ռոքի պատմությունը սկսվում է 1964 թվականից, այսինքն` Բիթլզի ստեղծումից մեկ տարի անց: Մանու Իրիցյանն ուսումնասիրել է հայկական ռոքի կենսագրությունը` ամենահաջողակներից մինչև ամենահները, նորերից մինչև փորձարարներ:

Մանու Իրիցյան- Մրգաշեն գյուղի Կուլտուրայի տան տնօրենի աշխատասենյակն է ու գյուղի ամենահայտնի տղաները: Արդեն ութ տարի է` հին ու մաշված գործիքներով կատարում են Կինո խմբի լավագույն երգերը: Իրենց էլ կոչում են Կինո, միայն թե հայերեն ու հապավումով՝ ԳՖ:

– Մեր հարվածային գործիքը, ինչպես տեսնում եք, անմխիթար վիճակում է: Բայց նվագողն է շատ ուժեղ նվագում: Տիգրան ջան, մի հատ ինչ-որ պերեխոդ կամ մի բան,- ԳՖ խմբի ղեկավար Էդգարը ոգևորվում է:

Հեղինակային երգեր էլ ունեն, բայց միևնույն է, Ցոյի երգերն ավելի տպավորիչ են ու հարազատ: Կինոյի հեղափոխական երգերով նոր հեղափոխություն դժվար թե անեն, առաքյալների ժամանակները, ասում են, արդեն անցել է: Բիթլներն ու ռոքն արդեն Հայաստանում էին, երբ բեմ դուրս եկան նրանք: Պետք է թափ տային մարդկանց սրտերն ու հոգիները ու դառնային մի ամբողջ սերնդի բողոքի ձայնը: Սովետական քարոզչությունը սկսել էր թուլացնել հայ ռոքերներին ճնշելը, բայց Արթուր Մեսչյանն ու իր համախոհները շարունակում էին հետապնդվել:

–Արթուր Մեսչյանն, օրինակ, 12 տարի ընդհանրապես հնարավորություն չուներ համերգ տալու: 70-ից մինչեւ 83 թիվը, երբ ես միացա իրեն, համերգներ չկային: Ինչ էտապներով որ անցել է ռոքը արտասահմանում, զարմանալի է, բայց այստեղ էլ է անցել,- ասում է Վահան Արծրունին:

Հիմա Առաքյալը նորից այստեղ է ու նորից զբաղվում է ճարտարապետությամբ ու երաժշտությամբ, Արծրունին էլ շարունակում է ժամանակ առ ժամանակ բեմ դուրս գալ նրա հետ: Իսկական ռոքերը երբեք չի դավաճանում իր սկզբունքները, չի վաճառվում ու պատվեր չի կատարում:

Սա անգլիական Բիթլզը չէ, որքան էլ նման է: Նրանք Սովետական Հայաստանի Երազողներն են:

– Պետք է կեղծիքների գնայիր, ծրագրերում սուտ գրեյիր, որ դրանք բանվորական երգեր են: Հիմա ինտերնետ կա, բառերը, երաժշտությունը կարող ես հանել, էն ժամանակ նոր երգը եթերից էինք լսում,- հին ու բարի օրերն է հիշում Երազողներ խմբի անդամ Զավեն Սարգսյանը:

60-ականների բալլադային հայկական ռոքին փոխարինելու եկան էլեկտրագիտարներն ու ծանր ռոքը: Կաշվե հագուստ, երկար մազեր ու օրիենտալ ռոք. սա հայկական Այասի ոճն էր: Խումբն այօր էլ կա, թև հին կազմից ոչ բոլորն են մնացել: Ռոքը նրանց շուրթերին էր նույնիսկ ղարաբաղյան ռազմադաշտում: Ռոքն այսօր էլ նրանց հիմնական զբաղմունքն է ու գաղափարախոսությունը:

– Մենակ ռիթմիկայի հարցը չի, սենց անեն ու գլուխները թափ տան: Դրա մեջ չի ռոքը. ռոքը ստեղով ա, ստեղով ա,- Այաս խմբի անդամ Արմեն Պետրոսյանը նկատի ունի հոգին:

Ինչպես երիտասարդ տարիներին, այսօր էլ, երբեք հարբած բեմ դուրս չեն գալիս, չեն ընդունում այն ամենը, ինչ գլամուր կամ էլիտար է համարվում: Երգելու պայմանն էլ մեկն է՝ խորովածի սեղաններն անընդունելի են:

Մինչև Մաքսիմում խմբում հաստատվելը, Արթուր Մոլիտվինը ղեկավարում էր Դաշինք խումբը, որի անվան ռուսերեն տարբերակը` Ալյանս, ավելի հոգեհարազատ դարձավ երկրպագուներին: Տեսանյութեր չեն պահպանվել, իսկ ամենահիթային երգը նույնիսկ ձայնագրություն չուներ:

– Խմբի փորձատեղ որոնելու ճանապարհին գրվեց: Էս խեղճ ոտքերը եթե լեզու ունենային, կասեին, ուր եք էսքան գնում,- կատակում է Ալյանս խմբի ղեկավար Արթուր Մոլիտվինը:

Ամենածանր տարիներին՝ Արթուրը ստիպված էր մի քիչ հեռանալ ռոքից: Գործարանի աշխատանքը ռոքի համար նախատեսված ժամանակը խլում էր` փոխարենը ոչինչ չտալով:

Դժվարությունները մեկ օրում մոռացվեցին, տարիների երազանքն էլ կատարվեց մեկ օրում: Արթուր Մոլիտվինին հրավիրում են նվագել ռոքի լեգենդ Յան Գիլանի հետ:

– Ասեց Յան Գիլանի հետ պիտի նվագես, ասեցի ինչ՞, ինչ ես ասու՞մ: Ու մտածում էի, ես կկարողանամ, թե չէ: Գիլանը ետ էր նայում, սենց էր անում, ասում էր լավա,- ուրախությունը հիմա էլ չի կարողանում զսպել Արթուր Մոլիտվինը:

Յան Գիլանի համերգին ու նաև ամեն մի կարևոր ռոք-իրադարձություն բաց չի թողնում վարչապետ ու ռոքեր Տիգրան Սարգսյանը: Վարչապետը դեռ դպրոցական տարիներին է նվագել ու լսել ռոք:

–Մեր ժամանակ ամենաշատը Առաքյալներն էին տարածված, կարծում եմ, այդ մրցակցությանը ոչ մեկ չէր դիմանում: Բոլորը գիտեին երգերը, համերգները շատ բարձր էմոցիոնալ մակարդակի վրա էին անցնում,- հիշում է ՀՀ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը:

2010-ի ամռանը վարչապետը ռոքերների հետ հիմնեց Հայ ռոքերների ասոցիացիան: Նպատակը ռոքը պրոպագանդելն է ու ռոք շարժումը խորացնելը:

Նրանք երբեք չդավաճանեցին իրենց սկզբունքներին, միակ կոմպրոմիսը, որ երբևէ եղավ <Այո> հեռուստահաղորդմանը ոչ կենդանի ձայնագրությամբ հանդես գալն էր: Ոստան Հայոցը 80-ականներից մինչև այսօր չի կորցրել ամենահայտնի ու ամենահայկական ռոք խմբի համարումը:

–Էն ժամանակ համ ռոքն էր անդրգրաունդ, համ ռաբիզն էր անդրգրաունդ, որը պայքարում էր զա մեստո պոդ սոլնցեմ: Հիմա անհասկանալի վիճակ ա, ոչ մեկն ա անդրգրաունդ, ոչ` մյուսը: Բայց ոչ մեկն իր տեղը չի գտնում, այսինքն` մեկը գտնում է, ցավոք սրտի, ժամանակավոր է գտնում,- մի փոքր զայրանում է Ոստան Հայոց խմբի ղեկավար Արեգ Նազարյանը:

Հնի ու նորի իսկական օրգանական միության ու նաև առողջ սերնդափոխության լավագույն օրինակը մեծ ու փոքր Բամբիռները եղան:

Երբ եթերում հայտնվեց այս ռոք խումբը, շատերը չէին էլ կասկածում, որ The Beautified project-ը հայկական խումբ է: Պատճառը պրոդյուսերական հնարքն ու խմբի բրիտանահայ վոկալիստի շեքսպիրյան անգլերենն էր: Երաժշտությունը՝ դաշնամուրի ու ակուստիկ կիթարի միացությունը:

–Դա նաև նրանցից է, որ ինչ-որ արվում է դրսի ստանդարտներով է արվում: Հայաստանում սկզբում երգ, կլիպ, իսկ սի դի չի լինում, մենք սկզբում հանել ենք սի դին, հետո տեսել ենք, թե որ երգն են հավանում ,- պատմում է The Beautified project-ի պրոդյուսեր Արվին Քոչարյանը:

94-ից նրանք որոշեցին, որ պետք է լինեն եթերում ու մեկ տարվա մեջ առնվազն գոնե երկու անգամ մենահամերգ ունենան: Կոմերցիոն ռոքի ու ռոքը փոփի հետ խառնելու համար հաճախ են այս խմբին մեղադրում: Էմփիրեյը նորանկախ Հայաստանի ամենափոփ ռոք խումբն է:

– Մեր մոտ կոմերցիոնը վատ է համարվում, քանի որ մեր մոտ վաճառվում են վատ բաները: Չկա կոմերցիոն, կա լավ ու վատ, պահանջված, լսվող, և ոչ մեկին պետք չեկող,- ասում է Էմփիրեյ խմբի մենակատար Սարգիս Մանուկյանը:

Ամենափոփային մրցույթի՝ Եվրատեսիլի նախորդ տարվա նախընտրական փուլը հանրահայտ դարձրեց վերջին երկու տարիների ամենապոպուլյար երիտասարդ ռոք խմբին: Մեկ տարի անց արդեն Դորիանսի վոկալիստը Եվրատեսիլի բեմում էր՝ բեք-վոկալիստի դերում: Ռոք կատարողի բեմելը փոփային հարթակում ոչ բոլորին դուր եկավ:

–Դա արվել է, քանի որ Եվան իմ շատ լավ ընկերն է: Գնացել եմ, որպես պադդերժկա և Հայաստանի համար եմ գնացել,- մեկնաբանում է Դորիանս խմբի վոկալիստ Գոռ Սուջյանը:

Ռոքի իրենց գաղափարախոսությունը ռոքերները դեռևս փորձում են պարզել, իսկ մինչև այդ կատարում են պրոգրեսիվ ու էմոցիոնալ երաժշտություն: